Kara gözlüm, efkârlanma gül gayrı!


mitoloji etimoloji kuşlar

İbibik kuşu


Kara gözlüm, efkârlanma gül gayrı! İbibikler, öter ötmez ordayım.

Mektubunda diyorsun ki: 'Gel Gayrı!' Sütler kaymak tutar tutmaz ordayım.


Ne güzel bir Bekir Sıtkı Erdoğan şiiridir. İşte ben bugün bu mısradaki “İbibik”i size anlatmaya çalışacağım. “Ne olacak yahu ‘İbibik’ dediğin Allah’ın kuşu işte” deme. Hakkında dünyada en çok konuşulan, yazılan kuş türlerinden biridir. Mitolojiktir Roma ve Yunan mitlerinde de vardır.

İbibik, neredeyse bütün dillerde çıkardığı sese göre ya da fiziki şekline göre isimlendirilmiştir. Örneğin, Türkçe ’de ibibik, ibikli; Arapça ‘da hüdhüd, Farsça’da pûpû, İngilizce ’de hoop poc ve Fransızca’da huppe diye adlandırılır veya başında bulunan sorguç nedeniyle çavuş kuşu, taraklı, ibikli gibi isimlerle anılır.

İlginçtir eşi yaşarken değil öldüğünde bile onu aldatmaz ve ondan gayri eş aramaz. “Ya eşi hır-bonun biriyse Bolat Efendi!” Bak orasına karışmam. Neyse soruyu tut aklında. İbibik anne ve babaya düşkündür, hürmetkârdır, yaşlı annesine yiyecek taşıdığı ve annesi öldüğünde ona uygun bir yer buluncaya kadar onu başında taşıdığı için mükâfat olarak güzel bir tepelikle donatılmıştır ki bu tepeliğe Arapça ‘da “sahib-ül külah” denir. Bu ibik ya da külah ibibiğin altın madalyasıdır, liyakat nişanıdır vesselam.

Neden çok sevdiğimiz birisine “başım gözüm üstüne, başımın üstünde yeri var” diyoruz artık biliyorsunuz. Hay etimoloji merakıma!

İbibik kuşu mitolojisi

İbibik Allah’ın kuşudur dedik ya, bunu açalım biraz. Süleyman Peygamber kurdun kuşun karıncanın dilini bilirdi hatta onlardan müteşekkil de bir ordusu vardı. İşte Süleyman Peygambere kılavuzluk eden odur. Belkıs’ı Süleyman’dan önce bulan odur. Süleyman’ın ordusuna suyu bulan o dur. Onun bir özelliği de yerin altındaki şeyleri görme ya da sezme yetisidir. Arapça adı “hüdhüd” arapça “orada/hüd orada/hüd” demektir. Alsan ibibiği altın aramaya çıksan bulur musun? Saçmalama Bolat!

İbibik yani hüdhüd kuşu kuranda da geçen (Nelm Suresi) bir kuştur. Hatta birçok şark menkıbesinde yeri vardır. Kaf Dağı’nın ardındaki Simurg’a ulaşan 30 kuştan biridir, başındaki de hakikat tacıdır. Mesneviye ve divan şiirine çokça konu olmuştur. Söyle bakalım senin için kaç şiir yazıldı, kaç masal anlatıldı bir insan evladı olarak? Immmmmmmm, nasıl söylesem! Zorlama kendini.

Ali Şir Nevâî’i bilir misin? Zorla biraz korteksi çıkaracaksın lise yıllarından olmadı üniversite hazırlıklarından. Hani senin benim bilmediğim ünlü Türk şairi ve edibi adına Rusya’da 1991 yılında para bastırılmıştır.İşte o da yazar İbibiği. Bekir Sıtkı Erdoğan selam çakmıştır Ali Şir Nevai’ye senin anlayacağın.

“Neyse abi, sözlü yapan hocalara döndük nedir bu haller. Ne olmuş bu Bolat’a arkadaş! Afralar tafralar!” Efem siz ona bakmayın bir latife ile İbibiğe selam duralım.

Rivayete göre bizim İbibik, Süleyman peygamberi ve ordusunu bir adada ziyafete davet etmiş. Misafirler gelmiş Süleyman Peygamberin ordusu etrafında halka olmuş ve İbibik kürsüye çıkmış mikrofonu açmış, o resimdeki uzun gagasını tıp tıp diye mikrofona vurmuş, mikrofon açık hüüüd hüüd, puuu puuu, deneme bir ki dene bir ki diyerek dikkatleri üzerine çekmiş. 

“Bu kadar askeri nasıl doyuracak bu Allah’ın ibibiği” diye derin derin düşünen Süleyman peygambere dönerek “bakınız Allah’ın resulü Süleyman” demiş ve elindeki ölü bir çekirgeyi denize atarak “kusuruma bakmayın efendim, buyrun yiyin, eti az da olsa suyu boldur” demiş. Bu latifeye Süleyman peygamber ve askerleri bir yıllarca gülmüşler. Onlar ermiş muradına biz çıkalım kerevetine.

Konu dağıldı yazının ana fikri neydi, Bolat? İstanbul kıtalar arası kuş göçü başladı. Kuşlar Afrika’dan-Avrupa yönüne kanat çırpıyor. Estambul göç için önemli bir merkez. Lütfen kaldırın başınızı, şahinlerin, kartalların, leyleklerin, kazların geçişine şahit olun. Siz İstanbullusunuz şanslısınız. Peki, ibibiği niye yazdım. Bir kuş gözlemcisi olarak yurdumuza bahar göçünde gelen ilk İbibiğin kuş gözlemcileri tarafından Afyonda görülmüş olması nedeniyle yazdım. İstanbul’da İbibik var mı? Var. Ama görebilir miyiz? Ben görebilirim ama sizi bilmem o yüzden kuş gözlemcisi olmanızı öneririm.

Fotoğraf Kaynak: lifeboscos.cime.es

Yorumlar

annemahsustan dedi ki…
Hüdhüd dür o, başka adı tanımam: )
Yazını okurken kesin kuş göçüne değincek bu kadar yazdıktan sonra dedim ki tam isabet olmuş: ) Evet azıcık göğe bakmalı...
Atahan ile hayat dedi ki…
yalova cinarcik tam gecis istikameti her sene havada bir cumbus olur bakalim bu sene gorebilecekmiyim...
RABİA SERTELİ dedi ki…
Hüdhüd kuşumuz, önemli olduğu kadar çok da yakışıklıymış :)
Çok heyecan vericidir, göç yolundaki kuş sürüsü. Onları gökyüzünde gördüğüm zaman arkalarından dua ederim gidecekleri yere sağsalim, eksiksiz varsınlar diye.
Bu yararlı ve uyaran yazı için teşekkürler...
Blogger Bolat dedi ki…
Her yıl değiniyoruz kuş göçüne bu sene de olsun istedim :)
Blogger Bolat dedi ki…
Leyleği görmeye bakın efem çok gezersiniz :))
Blogger Bolat dedi ki…
Bir de avcılar vardır sen gel kanat çırpa çırpa kaç bin kilometreden sonra baaam baaam baaam... pufff!
sdsss dedi ki…
Nasıl da albenisi olan bir kuş...
EVREN KONAKÇI dedi ki…
Hocam, ne güzel bir anlatım , ne güzel bir bilgilendirme.Benim bildiğim "İbibikler Öter Ötmez"!!!:)) sözünden duyduğum kuşu yıllar sonra tanıdım ve gördüm. Sağolasın. Bazen havalara bakmakta faydalı ve güzel olabiliyor.Hem Kuşların geçişini seyretmek açısından hemde başka açıdan.
yağmurdan dedi ki…
Ne diyeyim İbibiğin bu kadar marifetli bir kuş olduğunu bilmezdim. İlerde bir bilgi yarışmasına katılırsam ve karşıma ibibikle ilgili bir soru çıkarsa kesin bilirim ve ekrana dönerek size teşekkür ederim;söz :)
Bilgilendirici bir o kadar da eğlenceli yazınızla aydınlattınız beni teşekkürler :)
Yalnız ibibikle altın aramaya çıkma latifenize epey güldüm :) Allah iyiliğinizi versin :)
Elif Ayvaz dedi ki…
Kuş gözlemciliği turizmin yükselmekte olan dallarından biri. Çok da ilginç bence. Acaba sunum dersimde temalı parkları değil de kuş gözlemciliğini mi anlatsaydım?! Bak yaa...

Yine mitoloji dersime yardım ediyorsun Bolat. :))
Unknown dedi ki…
Çok beğendim yazıyı. Hem çok eğlenceli, hem de bilgilendirici. Bundan iyisi Şam'da kayısı...
VuslaT dedi ki…
İbibikler öter ötmez tekrar geleceğim:)) harika bir bilgilebdirmeydi..
AslıASLI dedi ki…
Çok ilgiyle okudum tamam İbibik kuşunu bilirim hatta Hüdhüd dendiğinide bilirim hatta çok güzel bir kuş olduğunuda bilirim. Ama bütün bunların yanında bilmediğim çok şeyi öğrenmek keyifliydi Bolat :)
Şimdi her sene bu aylarda ben göğe bakarım gerçi her zaman bakarım o ayrı :) Leylek'lerin gelmesini büyük bir hevesle beklerim çünkü bir dilek bilekliğim var yeni taktım ancak Leylekler gelince dileğimi diler ve o bilekliği bir ağaca asarım. O yüzden 4-5 senedir baya iyi bir Leylek gözlemcisi oldum :)
Blogger Bolat dedi ki…
Kesinlikle albenili ve farklı :) simi bile farklı.
Blogger Bolat dedi ki…
İstanbullular olarak çok şanlıyız bu konuda :)
Blogger Bolat dedi ki…
Yarışmada bol şanslar dilerim bende size o zaman :))
Blogger Bolat dedi ki…
Çekirge kopye yok kopye yoook :))
Blogger Bolat dedi ki…
Efem çook çok teşekkür ederim ne demek görevimiz :)
Blogger Bolat dedi ki…
Teşekkürler :))
Blogger Bolat dedi ki…
Leyleği ilk siz görün ve güzel seyahatler yapın o zaman Aslı :))
Mutlu Eller dedi ki…
Annemle rahmetli babamın en sevdiği türkülerden biriydi.
Kafayı kaldırmak lazım, ben henüz göremedim ama belli mi olur:)
Blogger Bolat dedi ki…
En kısa zamanda görmeni umut ederim Semi :) Görmek değil bilmek resimlerden dahi tanımak önemli bazen :) selamlar, saygılar :)
Bolat bey hayırlı günler.
elinize sağlık herkesin okuyup
Dersler çıkarması gereken güzel paylaşım için teşekkürler.
Her şeyin yaratılmasında bir hikmet var:))
Lady Nietzsche dedi ki…
Okurken nasıl bir merak okudum anlatmam...
İbibik kuşu kadar olamadınız diyebilirim artık bazılarına...
Hoş anlamayacaklardır o zaman bu blogun adresini verip az biraz öğrenin diyeceğim :)
Anektodlar süper.
Kaleminize sağlık Sevgiler Saygılar efendim...
Blogger Bolat dedi ki…
Ben teşekkür ederim güzel yorum için :)
Blogger Bolat dedi ki…
Teşekkürler saygılar bizden efem :)
hayal mekan dedi ki…
ben çocukken mahallemde çok görürdüm tabi o zaman mahallemizde gelincikler ,papatyalar daha türlü türlü çiçekler de vardı ,ağaçlar çoktu öyle yüksek katlı bina da yoktu
şimdi serçeleri ikişer beşer gurup halinde görüyorum
Nasrettin hoca hesabı bindiğimiz dalı kestik de düştük bile
gokce dedi ki…
Sevgili Bolat, blogunuzda bazı problemler var. Tüm yazılarınızı göremiyoruz. Sizinle iletişim kuramıyoruz...

Bu blogdaki popüler yayınlar

Hadımköy, İstanbul'un en tuhaf köyü

Beylikdüzü'nde Yaşamak Nasıldır?

Vatoz Balığı Yaptım Evde İsyan Çıktı