Kara gözlüm, efkârlanma gül gayrı!

İbibik kuşu

Kara gözlüm, efkârlanma gül gayrı! İbibikler, öter ötmez ordayım.

Mektubunda diyorsun ki: 'Gel Gayrı!' Sütler kaymak tutar tutmaz ordayım.

Ne güzel bir Bekir Sıtkı Erdoğan şiiridir. İşte ben bugün bu mısradaki “İbibik”i size anlatmaya çalışacağım. “Ne olacak yahu ‘İbibik’ dediğin Allah’ın kuşu işte” deme. Hakkında dünyada en çok konuşulan, yazılan kuş türlerinden biridir. Mitolojiktir Roma ve Yunan mitlerinde de vardır.

İbibik, neredeyse bütün dillerde çıkardığı sese göre ya da fiziki şekline göre isimlendirilmiştir. Örneğin, Türkçe ’de ibibik, ibikli; Arapça ‘da hüdhüd, Farsça’da pûpû, İngilizce ’de hoop poc ve Fransızca’da huppe diye adlandırılır veya başında bulunan sorguç nedeniyle çavuş kuşu, taraklı, ibikli gibi isimlerle anılır.

İlginçtir eşi yaşarken değil öldüğünde bile onu aldatmaz ve ondan gayri eş aramaz. “Ya eşi hır-bonun biriyse Bolat Efendi!” Bak orasına karışmam. Neyse soruyu tut aklında. İbibik anne ve babaya düşkündür, hürmetkârdır, yaşlı annesine yiyecek taşıdığı ve annesi öldüğünde ona uygun bir yer buluncaya kadar onu başında taşıdığı için mükâfat olarak güzel bir tepelikle donatılmıştır ki bu tepeliğe Arapça ‘da “sahib-ül külah” denir. Bu ibik ya da külah ibibiğin altın madalyasıdır, liyakat nişanıdır vesselam.

Neden çok sevdiğimiz birisine “başım gözüm üstüne, başımın üstünde yeri var” diyoruz artık biliyorsunuz. Hay etimoloji merakıma!

İbibik kuşu mitolojisi

İbibik Allah’ın kuşudur dedik ya, bunu açalım biraz. Süleyman Peygamber kurdun kuşun karıncanın dilini bilirdi hatta onlardan müteşekkil de bir ordusu vardı. İşte Süleyman Peygambere kılavuzluk eden odur. Belkıs’ı Süleyman’dan önce bulan odur. Süleyman’ın ordusuna suyu bulan o dur. Onun bir özelliği de yerin altındaki şeyleri görme ya da sezme yetisidir. Arapça adı “hüdhüd” arapça “orada/hüd orada/hüd” demektir. Alsan ibibiği altın aramaya çıksan bulur musun? Saçmalama Bolat!

İbibik yani hüdhüd kuşu kuranda da geçen (Nelm Suresi) bir kuştur. Hatta birçok şark menkıbesinde yeri vardır. Kaf Dağı’nın ardındaki Simurg’a ulaşan 30 kuştan biridir, başındaki de hakikat tacıdır. Mesneviye ve divan şiirine çokça konu olmuştur. Söyle bakalım senin için kaç şiir yazıldı, kaç masal anlatıldı bir insan evladı olarak? Immmmmmmm, nasıl söylesem! Zorlama kendini.

Ali Şir Nevâî’i bilir misin? Zorla biraz korteksi çıkaracaksın lise yıllarından olmadı üniversite hazırlıklarından. Hani senin benim bilmediğim ünlü Türk şairi ve edibi adına Rusya’da 1991 yılında para bastırılmıştır.İşte o da yazar İbibiği. Bekir Sıtkı Erdoğan selam çakmıştır Ali Şir Nevai’ye senin anlayacağın.

“Neyse abi, sözlü yapan hocalara döndük nedir bu haller. Ne olmuş bu Bolat’a arkadaş! Afralar tafralar!” Efem siz ona bakmayın bir latife ile İbibiğe selam duralım.

Rivayete göre bizim İbibik, Süleyman peygamberi ve ordusunu bir adada ziyafete davet etmiş. Misafirler gelmiş Süleyman Peygamberin ordusu etrafında halka olmuş ve İbibik kürsüye çıkmış mikrofonu açmış, o resimdeki uzun gagasını tıp tıp diye mikrofona vurmuş, mikrofon açık hüüüd hüüd, puuu puuu, deneme bir ki dene bir ki diyerek dikkatleri üzerine çekmiş. 

“Bu kadar askeri nasıl doyuracak bu Allah’ın ibibiği” diye derin derin düşünen Süleyman peygambere dönerek “bakınız Allah’ın resulü Süleyman” demiş ve elindeki ölü bir çekirgeyi denize atarak “kusuruma bakmayın efendim, buyrun yiyin, eti az da olsa suyu boldur” demiş. Bu latifeye Süleyman peygamber ve askerleri bir yıllarca gülmüşler. Onlar ermiş muradına biz çıkalım kerevetine.

Konu dağıldı yazının ana fikri neydi, Bolat? İstanbul kıtalar arası kuş göçü başladı. Kuşlar Afrika’dan-Avrupa yönüne kanat çırpıyor. Estambul göç için önemli bir merkez. Lütfen kaldırın başınızı, şahinlerin, kartalların, leyleklerin, kazların geçişine şahit olun. Siz İstanbullusunuz şanslısınız. Peki, ibibiği niye yazdım. Bir kuş gözlemcisi olarak yurdumuza bahar göçünde gelen ilk İbibiğin kuş gözlemcileri tarafından Afyonda görülmüş olması nedeniyle yazdım. İstanbul’da İbibik var mı? Var. Ama görebilir miyiz? Ben görebilirim ama sizi bilmem o yüzden kuş gözlemcisi olmanızı öneririm.

Fotoğraf Kaynak: lifeboscos.cime.es