Haliç'in Zincirleri Kültürel Mirasımız

Zincir Kelimesinin Kökeni ve Haliç Zincirleri

Haliç Zincirleri - Aya İrini Müzesi. Foto: Abdullah Biraderler

Zincir kelimesi kadınlarla ilintiliymiş! Nasıl yani! Dediğini duyar gibiyim. "zenne", "zengin" "zincir", "zindan" kelimeleri aynı kökten geliyormuş. Farsça'da "Zenne" kelimesi kadın demek. Çocuk düşüren kadınların zincire vurulması veya hapsedilmesi gibi eski ve kötü bir Fars adeti varmış! "Zindan" kelimesi kadın hapsolunan yer demekmiş. Kısa bir etimolojik açıklamadan sonra gelelim asıl maksadımıza! Geçen bir kurumun duvarında büyük bir zincir baklası gördüm. Aklıma Haliç'i koruyan zincirler geldi, unutmadan yazayım istedim. Siz o meşhur Haliç'in zincirlerini gördünüz mü? Başka bir ülkede olsa yıllık 3 milyon ziyaret alırdı. Varlık içinde yokluk çekmek nasıl olur diye sorsalar "Türkiye"yi örnek göstermek isterim. 

Biliyorsunuz bu zincirler nedeniyle Sultan II. Mehmet'in ordusu Haliç'e karadan girmek zorunda kalmıştı! Türk'e zincir çekilir mi? Çekilmez, 21 Nisan'da Tophane limanından çıkan 72 gemi Kumbaracı Yokuşu, Asmalımescit, TRT'nin oradan, Tepebaşı'ndan Kasımpaşa'ya inerek Haliç'te Bizans ve müttefiklerine iyi bir sürpriz yapmıştır.


Konuyu biraz araştırınca ve Haliç zincirleriyle ilgili az sayıda kaynak görünce üzüldüm! Çok konuşan çoğu zaman boş konuşan az yazan bir milletiz! Kimse alınmasın! Neden böyleyiz! Robinhood için bile onlarca film çekildi. Tarihe, kültüre, sanata neden merakımız yok ki! Her yanımız vıcık vıcık siyaset, boş laf! 

Haliç ve zincirler denince sizin aklınıza ne geliyor? Haliç'i koruyan zincir boydon boya gerildi sanırdım. Konservatör ve sanat tarihçisi Uğur Genç'e göre bu zincirler çok farklı formlarda yapılmış özel zincirler. Dövme demirden imal edilen Haliç'in zincirleri kültürel mirasınımızın önemli bir parçası! Bu zincirler aralıklarla yerleştirilen dubalara monte edilmiş. Bir  parçası kırılsa dahi gemiler Haliç'e izinsiz giremiyormuş.

Umarım, İstanbul Deniz Müzesi'ni ziyaret edip bu zincirleri kendi gözlerinizle görünüz. Bu zincirlerin bazı parçaları Topkapı Sarayı Müzesi ve Harbiye Askeri Müzesi'nde de görebilirsiniz.

Şunu belirtmeliyim ki Bizans mirasını kendi mirasımız olarak görmeliyiz. Çünkü artık biz bu toprakların bekçileriyiz. Onları en iyi şekilde korumalı ve bu insanlık mirasına iyi bakmalıyız. İstanbul'daki Bizans mirasını reddeden bazı cahillere laf yetiştirmeye lüzum yok!